تمدن باستانی اورارتو : میراثی برای مادها و هخامنشیان

Video Description

حمایت اختیاری از دیپ پادکست: https://www.patreon.com/deeppodcastiran Instagram: Https://www.instagram.com/deep.podcast Telegram Channel: Https://www.telegram.me/deeppodcast ـــ music by @incompetech_kmac Kevin MacLeod اورارتو (تمدن فراموش شده ایران باستان) منبع ما در این ویدیو این کتابه : اورارتو نوشته بوریس پیوتروفسکی اورارتو نامِ یک تمدن باستانی در عصرِ آهنه. دولت اورارتو از اتحاد و همبستگی بینِ قبایل و طوایف اطرافِ دریاچه وان در ترکیه امروزی شکل گرفت. گستره جغرافیایی این تمدن در اطراف دریاچه ارومیه و دریاچه وان و بلندیهای ارمنستان قرار داشت. بنا به کتیبه های آشوری، اولین پادشاهِ سلطنتِ اورارتو ، فردی بود به نامِ آرمِه. آرمِه بین سالهای 880 تا 844 پیش از میلاد سلطنت کرد. اون قبایل مختلف رو تحتِ فرمان در آورد و دولت اورارتو رو تاسیس کرد. به همین دلیل کتیبه های باستانی به آرمِه لقبِ شاهِ شاهان دادند. به قولِ بعضی از مورخین، ارمنستان امروزی اسمِ خودش رو از آرمِه گرفته. آرمِه هم عصر با آشور نصیر پالِ دوم، پادشاهِ آشوریان بود. این پادشاه از قدرت گرفتن اورارتو ها به وحشت افتاد. به همین دلیل در سال 866 پیش از میلاد به طور مستقیم به قلمروِ اوراتو ها حمله کرد و تا بخشهایی از دیاربکر رو از تصرفِ اورارتو ها در آورد. بعد از آشور نصیر پالِ دوم، فرزندش شلمنصرِ سوم به پادشاهیِ کشورِ آشوریان رسید . شلمنصر کشور گشایی پدر رو ادامه داد. شلمنصرِ سوم در سال 857 پیش از میلاد به اروراتو حمله کرد و به نزدیکی های پایتخت یعنی شهرِ آرزاشکو رسید. آرمِه زمانیکه شهر رو در محاصره دشمن دید، پا به فرار گذاشت و به کوهِ آلاداغ پناه برد. شلمنصر بدونِ هیچ مزاحمی واردِ آرزاشکو شد و پایتخت رو به آتش کشید. اون برای اینکه پیروزی خودش رو به همگان اثبات کنه مجسمه‌ای از خودش در نزدیکی کوهِ آلاداغ نصب کرد. سرمست این پیروزی ها با لشکریانش به حوالی دریاچه وان رفت و بعد از اون به سمتِ دریاچه ارومیه به راه افتاد. از منطقه سلماس عبور کرد و بعد از سرکوب امیران اون ناحیه و غارت اموالِ مردم، دوباره به کشورِ خودش برگشت. جهانگشایی اورارتو ها بعد از آرمِه، شردوری اول به پادشاهی اورارتو رسید. خیلی ها اعتقاد دارند موسس امپراتوری اورارتو همین فرده. چون از دوران شردوری قوانین و نظمِ اورارتو شکل میگیره. در زمان شردوری، پادشاهِ آشور همچنان شلمنصرِ سوم بود. شلمنصر یکباره دیگه به اورارتو حمله کرد اما از کتیبه ها مشخصه که این حمله هیچ نتیجه‌ای نداشت. در حمله قبلی پایتختِ اورارتو یعنی آرزاشکو توسط آشوری ها نابود شده بود، به همین دلیل شردوری پایتخت رو به شهری به نامِ توشپا تغییر داد. شهرِ توشپا تا پایانِ حکومت اورارتو پایتخت این امپراتوری بود. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، توشپا شهرِ وان در ترکیه امروزیه. وقتی شلمنصر نتونست اورارتو رو فتح کنه، تصمیم گرفت به مرزهای اطراف آشور حمله کنه. شلمنصر حملاتی به سلماس و حوالی دریاچه ارومیه داشت. در این جنگ موفقیت هایی رو به هم به دست آورد. پادشاهانِ این ناحیه پا به فرار گذاشتن و شلمنصر با خیالِ راحت به غارتِ اموال اون نواحی پرداخت ولی هر کاری که کرد نتونست مردمان این نواحی رو متحدِ خودش کنه، به همین دلیل مردمان و مقاماتِ این منطقه ها به اورارتوها نزدیک تر شدن و روابطشون رو با آشوری ها قطع کردن. اقداماتی که شلمنصر انجام داد، نتونست ضربه چندان محکمی به اورارتو ها وارد کنه. بعد از شردوری اول ، پسر و نوه‌اش به پادشاهی رسیدن. حکومت توسط دو نفر به نام های Ishpuini و Menua اداره میشد. این دو نفر پدر و پسر بودن. در زمانِ این دو پادشاه بود که حدودِ مملکتِ اورارتو گسترش پیدا کرد و از جنوب تا نزدیکِ آشور و از شمال تا ارمنستانِ شمالی ادامه داشت. اورارتو ها در سالهای 800 تا 700 پیش از میلاد از خطِ میخی استفاده میکردن. اونا زبانِ مخصوص به خودشون رو داشتند. اونا در ابتدا با خطِ میخی آشوری لوح های خودشون رو مینوشتن اما بعدها خطِ میخی جداگونه‌ای بوجود آوردن. زبان اورارتویی یک زبانِ جداگانه و از جمله زبان های گمشده در ناحیه قفقاز به شمار میره. به باور دانشمندان نزدیکترین زبانِ مدرن به زبان اورارتویی، زبان مردمِ گرجستانه. اورارتو بیشتر از اینکه یک امپراتوری یا یک پادشاهی باشه ، یک تمدن بود. تمدنی در دوران عصرِ آهن. تمدنی که از دریاچه ارومیه تا نواحی شرقی ترکیه امروزی کشیده میشد. اورارتوها بین سالهای 860 تا 600 پیش از میلاد حکومت کردن. تمدن اورارتو ها تاثیرِ بسیار زیادی بر روی امپراتوری های بزرگ مثلِ مادها و هخامنشیان گذاشت. اما اورارتو بیشتر از اینکه یک حکومت باشه، یک تمدن بزرگ بود. مردمانِ اورارتو در حفرِ قنات و کندنِ دریاچه و استخرهای دستی استادِ دوران خودشون بودن. این روش آبیاری در اون زمان بسیار مدرن و کاربردی بود . در سالهای بعد مشابه همین روش در امپراتوریِ ماد ها و هخامنشیان هم استفاده شد که به احتمال زیاد تحتِ تاثیر دوران اورارتو بود. همچنین اورارتو ها در معماری و استخراج آهن شهره زمانِ خودشون بودن. امروزه در پاسارگاد و تختِ جمشید میتونیم تاثیرِ معماریِ اورارتو بر امپراتوریِ مادها و هخامنشیان رو ببینیم. حکومت تازه نفسِ ماد ها، اتحادی با بابلیان برقرار کرد. در نتیجه این اتحاد، آشوریان شکست خوردن و ماد ها به تمام بیدادگریهایی که آشوریان در طول تاریخ انجام داده بودن، پایان دادند. شهر نینوا در قلمر آشور با خاک یکسان شد. حکومت اورارتو هم که متحدی نداشت، در همین دوران رو به زوال رفت. اورارتو ها در جنگی از کیمری های ایرانی شکست خوردند. مابقی خاکِ اورارتو هم به تصرفِ ماد ها در اومد و بدین ترتیب این حکومت دیرینه، در سال 585 پیش از میلاد، سقوط کرد و به تاریخ پیوست. اما چه بر سرِ حکومت اورارتو ها اومد و چطور این حکومت به تاریخ پیوست؟ قبل از اینکه اورارتو ها به تاریخ پیوند بخورن این دشمن دیرینه شون، آشوری ها بودن که از صفحه روزگار محو شدن.