نشریه توفیق : مجلهٔ طنزی که تاریخ‌ ساز شد

Video Description

به طور کلی تاریخچه‌ی مطبوعات و روزنامه در ایران برمیگرده به دوره قاجار. جاییکه عباس میرزا، نائب السلطنه‌ی فتحعلیشاه، یکی از روشنفکرانِ ایران به شمار میرفت. عباس میرزا تصمیماتِ بزرگ و مهمی گرفت. تصمیماتی که خیلی‌هاشون باعث پیشرفت و طرقی ایران شد. این عباس میرزا بود که یک گروه از دانشجویانِ ایرانی رو به فرنگ فرستاد تا علم روز رو از اروپایی‌ها یاد بگیرند و این علم رو با خودشون به ایران بیارن. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ لینک شبکه های اجتماعی: Instagram: Https://www.instagram.com/deep.podcast Telegram Channel: Https://www.telegram.me/deeppodcast ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 00:00 مقدمه 00:30 روزنامه‌ها انقلاب می‌کنند 04:35 چو حق تلخ است 12:00 شب جمعه دو چیز یادت نره! 21:35 کاریکاتورِ منو بکش! 26:00 بعد از انقلاب ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ با پیروزی انقلابِ مشروطه، نشریات هم در ایران رونق گرفتن و فضای سیاسی تا حدودی باز شد. این قضیه فرصتِ خوبی به میرزا حسین داد. میرزا حسین که تا قبل از این اتفاقات نوحه نویس بود و دستی هم به قلم داشت واردِ یک روزنامه‌ای شد به اسمِ گل زرد. مدیر این روزنامه آقای یحیی ریحان بود، معروف به میرزا یحیی. خودِ میرزا یحیی از طرفدارانِ سفت و سخت مشروطه بود. ایشون یکی از اولین افرادی بود که در روزنامه‌ش از ادبیاتِ طنز استفاده میکرد ، بر خلاف خیلی از آدمای اون دوره، خیلی هم به جوونا میدون میداد. میرزا حسین توفیق هم با خلاقیت و استعدادی که داشت تونست اعتمادِ میرزا یحیی رو جلب کنه و تو سالِ 1296 سردبیرِ گل زرد شد. میرزا حسین توفیق که نمیخواست نشریه توفیق رو از دست بده، روشش رو تغییر داد. اون مطالب طنز و فکاهی رو کنار گذاشت به جاش بیشتر به سمتِ زبانِ ادبیات حرکت کرد. یعنی رفت به سراغِ شعرای معروف در اون زمان. افرادی مثلِ ملک الشعرای بهار، پروین اعتصامی، علی اکبر دهخدا و سایرین. این افراد اشعارشون رو در هفته‌نامه توفیق به چاپ میرسوندند. تقریبا شش سال به همین منوال گذشت. یعنی خبری از طنز توی روزنامه‌های ایران نبود. کار تا جایی جلو رفت که کشورهای غربی هم نسبت به این قضیه واکنش نشون دادند، چون تقریبا تمامِ رسانه‌های طنز در ایران تعطیل شدند. مثلا در فرانسه، روزنامه‌های این کشور نوشته بودن که نشریه‌های طنز دیگه تو ایران نمیتونن چاپ بشن. خوب این واکنشها چندان باب میل رضا شاه نبود، به همین دلیل رضاشاه دستور داد یک اداره‌ای تاسیس کنن با عنوانِ راهنمای نامه‌نگاری. البته این اداره در بین مردم معروف شده بود به اداره‌ی سانسور. قرار بر این بود که روزنامه‌ها رو قبل از چاپ بفرستن به این اداره اگر مشکلی نداشت که چاپ بشه اگر هم مشکل داشت با فردِ خاطی برخورد کنند. البته رضا شاه بعد از مدتی از حالت سختگیری با نشریات کوتاه اومد و سعی کرد از نشریه توفیق دلجویی کنه. این نشریه هم مثل سابق رو به مطالب طنز و فکاهی آورد. میرزاحسین زیرِ سایه اداره سانسور از موضوعات محدود و مشخصی مینوشت. بیشتر این موضوعات مربوط به دعواهای خانوادگی، مستاجر و مالک، نرخ اجاره‌نامه و چیزهای این چنینی بود. به عنوان مثال به این شعر نگاه کنید: خداوندا نمایم من چه چاره ز بس که می‌دهم مال الاجاره به من هر کس که گوید آخر ماست مرا افتد نفس اندر شماره خدایا ملک ده یا مرگِ ما را به حقِ ساعت شمس العماره خلاصه توفیق تونست دوباره مجوز بگیره و همچنان یک نشریه‌ی فکاهی باقی بمونه. میراز حسین توفیق میخواست که بعد از شش سال دوباره نشریه توفیق برگرده به روال قبل، ولی خُب یه مشکلِ بزرگی وجود داشت. مشکل این بود که کسی رو دور و برش نداشت. اون باید از اول یه تیمی واسه خودش جمع میکرد. چارلی چاپلین میگوید: بزرگترین افتخارِ من خنداندنِ مردمان گریان است. این نقل و قول بخشِ ثابتی بود که در شماره‌های آخر نشریه‌ی توفیق به چاپ میرسید. توفیقی‌ها با رهبریِ نسلهای مختلفی از خانواده‌ی حسین توفیق، حقیقتا توانستند در دوران فعالیت طولانی خودشان ، سرانه خنده مردمِ ایران را بالا ببرند. هر چند که ساختمانِ شماره 128 در خیابان استانبول در تهران، جاییکه توفیقی‌ها هر سه‌شنبه در آن برای شرکت در جلسات تحریریه‌ی توفیق جمع میشدند، امروزه برای ساختنِ ساختمانِ بلند دیگری، تخریب شده است. یکی از طنزنویسانِ نشریه توفیق، آقای کیومرث صابری فومنی بود. بعد از انقلاب مرحوم فونی یک هفته‌نامه‌ای تاسیس کرد به اسمِ ( بچه‌ها گل آقا ) بعدتر ماهنامه و سالنامه‌ی گل‌آقا رو هم تاسیس کرد. اما به هر حال انتشارِ مجلاتِ انتقادی اونم در کشورهای خاورمیانه مثلِ حرکت در میدانِ مینه. چون خیلی خطر داره و چالش برانگیزه. از اونطرف هنر فراوونی میخواد. اینکه بتونی بر خلاف آب شنا کنی و مدتها دووم بیاری. بعد از یک سال جلوگیری از چاپ توفیق ، در اردیبهشت ماه سال 1351 نامه‌ای از طرف اداره کلِ مطبوعات و وزارت اطلاعات به دست برادرانِ توفیق رسید که در اون نوشته شده بود : بنا به قانون مطبوعات ، امتیاز هفته‌نامه توفیق باطل می‌شود. و بدین ترتیب بعد از نیم قرن فعالیت، موثرترین و پایدارترین نشریه‌ی طنز تاریخ ایران ، رسما تعطیل شد. خبر این نامه به همه مطبوعات و جلسات پیچید و هویدا هم نسبت به تعطیلی نشریه‌ی توفیق مصمم‌تر شد. هویدا هیچوقت به طور رسمی دستور نداد این مجله رو جمع کنن تا آخر هم مشخص نشد که آیا هویدا واقعا میخواست این نشریه تعطیل بشه یا نه ولی هر چی که بود با توفیق به مشکل خورده بود. یک روز صبح ماموران شهربانی ریختن به کیوسک روزنامه‌ فروشی‌ها و تمامی نسخه‌های نشریه‌ی توفیق رو جمع کردند، به چاپخونه‌ها هم دستور داده بودن که دیگه حقِ چاپ توفیق رو ندارند. طبق قانون مطبوعات ، اگر نشریه‌ای یک سال چاپ نشه دولت میتونه امتیازِ نشریه رو لغو کنه.